Depressiya və yuxu arasında nə əlaqə var deməyin, var. Yuxusu normal olan, səhərlər erkən oyanan insanlar depresiyaya girmir.

ABŞ alimləri səhər tezdən durmağın depressiya riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaltdığını açıqlayıb. Onlar erkən yatıb tez oyanan insanların depressiya riskinin gec duranlara nisbətən 23 faiz az olduğunu müəyyən ediblər.

Erkən oyanmaq depressiyadan qoruyur

Axşam saat 10-da yatıb səhər 6-da oyanan insanların “günə erkən başlayan insan” olduğunu deyən alimlər, yuxu vərdişlərinə təsir edən ümumilikdə 340 fərqli genetik variantın olduğuna da diqqət çəkirlər. Digər tərəfdən, alimlər bu insanların yuxu vərdişlərinə görə deyil, genetik meyllərinə görə depressiyaya meylli olduqlarını vurğulayırlar. Mütəxəssislər deyirlər ki, bir saat tez yatmaq, bir saat erkən oyanmaq da depressiyaya qarşı faydalı ola bilər.

Depressiya bütün dünyada yüz milyonlarla insana təsir edir. Ekspertlər pandemiya prosesində vəziyyətin daha da ciddiləşdiyini vurğulayırlar. Lakin pandemiya həm də iş və yuxu rejiminin dəyişməsinə də səbəb oldu.

Səhər tezdən oyanmağın faydaları saysız-hesabsızdır. Günəşin doğuşuna şahid olmaq, səhərin sükutunu və sakitliyini hiss etmək, təmiz oksigen almaq, tıxacda qalmamaq, günün qalan hissəsində aktiv olmaq... Min illərdir ki, bəşəriyyət olaraq günə başlamaq üçün orqanizmimiz günəş şüaları ilə başlamağa və günəş batdıqda yuxuya getməyə proqramlaşdırılıb.

“Chronobiology International” elmi jurnalının araşdırmasına görə, gecə gec yatanların sağlamlıq problemləri daha çoxdur. Səhər tezdən yeyilən səhər yeməyi bütün gün yediklərimizi nizamlayır və sağlam qidalanmamıza şərait yaradır.

Araşdırma nəticələrinə görə axşam gec yatan və səhər gec oyananlar daha çox yemək yeyirlər. Səhər yeməyi yemədikləri, fast-food istehlakına daha açıq olduqları üçün çəki problemi yaşama riski erkən oyananlara nisbətən daha yüksəkdir. Xüsusi bir yuxu rejiminiz yoxdursa, buna nail olmağın ən asan yolu səhər tezdən oyanmağın yollarını axtarmaqdır. Erkən və həmişə eyni vaxtda oyandığınız zaman, orqanizminiz buna asanlıqla vərdiş edir və müəyyən bir ritm yaradır. Beləliklə, axşam yuxunuz öz-özünə gəlir və sabah daha tez oyanırsınız.

Melotonindən məhrum olmaq

Yuxu hormonu olaraq da bilinən melatonin ifrazı axşam saat 21.00-22.00 arasında başlayır. Gecə saat 02:00 ilə 04:00 arasında ən yüksək səviyyəyə çatır. Melatonin yuxunu tənzimləməklə yanaşı, immunitet sisteminin güclənməsinə, hüceyrələrimizdən başlayaraq bədənimizin və ruhumuzun yenilənməsinə dəstək verən bir hormondur. Bu müddət ərzində oyaq olsaq, melatoninin bu gücləndirici və bərpaedici təsirindən məhrum olarıq.

Səhər tezdən durmağı bacaranlar üçün gün çox uzundur. Çünki erkən oyananda bütün işlərini vaxtında yerinə yetirirsən, tezdən durduğunuz üçün səhərin sakit vaxtlarında iş görmək daha asandır. Şəhər hələ ayılmayıb, nəqliyyatın səs-küyü başlamayıb, xaotik gün başlamayıb. Səhər saatları diqqəti cəmləmək, səmərəli işləmək və sağlam qərarlar qəbul etmək üçün idealdır. Erkən oyanmağın ən böyük faydası bütün günü planlaşdırmağın olduqca asan olmasıdır.

Araşdırmalar göstərir ki, idman edən, sağlam qidalanan və keyfiyyətli yuxu yatan insanların depressiya riski daha azdır. Bütün bunları etmək üçün səhər tezdən durmaq kifayətdir. Səhər saatlarını yoqa, pilates və açıq havada gəzinti kimi məşğuliyyətlərə də ayıra bilsəniz.

“British Medical Journal”da yayımlanan bir araşdırmaya görə isə gecələr oyaq olan insanlarda infarkt riski yüksəkdir. 34 araşdırmanın ümumiləşdirilmiş nəticəsinə görə Kanadada 2010-2014-cu illər arasında infarkt hallarının 7 faizi, ifliclərin 1.6 faizinin, qan-damar problemlərinin 7.3 faizi gecə yatmayan insanlar arasında qeydə alınıb.

Dünyada bu yöndə aparılan bütün araşdırmalar gecələr yatmayan insanın beyninin tez qocalmasına səbəb olur, bu da dolayısı ilə ağlını, yaddaşını tez itirməyə səbəb olur. Fransada 3 min insan üzərində aparılan elmi təcrübə də bunu təsdiqləyir. Könüllülərin sürətli düşünmə, qərar vermə və yaddaşı yoxlanıldıqdan sonra məlum oldu ki, gecələr oyaq qalanların normal yatanlara nisbətən yaddaşı, çevik qərar vermə qabiliyyəti zəifdir. Doğrudur, beyin təbii olaraq insan yaşlandıqda yaşlanır, amma gecə yuxusu olmayanların beyni ikiqat sürətlə yaşlanır və bu ağlını itirmə, ciddi yaddaş pozuqluqları ilə müşahidə olunan alzeymer zəstəliyinə təkan verir.