Trampın Rusiya-Ukrayna müharibəsinə son qoymaq üçün 28 maddəlik sülh planı - Tam mətn
ABŞ Prezidenti Donald Trampın Rusiya-Ukrayna müharibəsinə son qoymaq üçün 28 maddəlik layihə təklifi Kiyevdə təqdim edilib.
Liderxeber.az "Associated Press"ə istinadən verdiyi məlumata görə, Vaşinqton və Moskva layihə üzərində birgə işləyib.
Donald Trampın 28 bəndlik planını təqdim edirik:
1. Ukraynanın suverenliyi təsdiqlənəcək.
2. Rusiya, Ukrayna və Avropa arasında qarşılıqlı hücum etməməklə bağlı müqavilə bağlanacaq. Son 30 ilin bütün qeyri-müəyyənlikləri həll olunmuş hesab ediləcək.
3. Rusiya qonşu ölkələrə hücum etməyəcək və NATO daha da genişlənməyəcək.
4. Qlobal təhlükəsizliyi təmin etmək, əməkdaşlıq və gələcək iqtisadi inkişaf üçün imkanları artırmaq məqsədilə bütün təhlükəsizlik məsələlərini həll etmək və gərginliyin azaldılmasına şərait yaratmaq üçün ABŞ-nin vasitəçiliyi ilə Rusiya ilə NATO arasında dialoq aparılacaq.
5. Ukrayna etibarlı təhlükəsizlik zəmanətləri alacaq.
6. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayı 600 min nəfərlə məhdudlaşdırılacaq.
7. Ukrayna öz Konstitusiyasında NATO-ya qoşulmayacağını təsbit etməyə və NATO öz nizamnamələrinə Ukraynanın gələcəkdə qəbul edilməyəcəyi barədə müddəa daxil etməyə razıdır.
8. NATO Ukraynada qoşun yerləşdirməməyə razıdır.
9. Avropa qırıcı təyyarələri Polşada yerləşdiriləcək.
10. ABŞ-nin zəmanəti:
- ABŞ zəmanət üçün kompensasiya alacaq;
- Ukrayna Rusiyaya hücum edərsə, zəmanəti itirəcək;
- Rusiya Ukraynaya hücum edərsə, qətiyyətli əlaqələndirilmiş hərbi cavab tədbirlərinə əlavə olaraq, bütün qlobal sanksiyalar bərpa olunacaq, yeni ərazinin tanınması və bu müqavilənin bütün digər üstünlükləri ləğv ediləcək;
- Ukrayna səbəbsiz olaraq Moskvaya və ya Sankt-Peterburqa raket atsa, təhlükəsizlik zəmanəti etibarsız sayılacaq.
11. Ukrayna Avropa İttifaqı üzvlüyünə uyğundur və bu məsələ nəzərdən keçirilərkən Avropa bazarına qısamüddətli güzəştli giriş əldə edəcək.
12. Aşağıda qeyd olunanlarla məhdudlaşmamaq şərtilə Ukraynanın yenidən qurulması üçün güclü qlobal tədbirlər paketinə daxildir:
- Texnologiya, data mərkəzləri və süni intellekt də daxil olmaqla, sürətlə inkişaf edən sənaye sahələrinə investisiya qoymaq üçün Ukrayna İnkişaf Fondunun yaradılması.
- Amerika Birləşmiş Ştatları Ukraynanın qaz infrastrukturunu, o cümlədən boru kəmərləri və saxlama obyektlərini birgə yenidən qurmaq, inkişaf etdirmək, modernləşdirmək və idarə etmək üçün Ukrayna ilə əməkdaşlıq edəcək.
- Şəhərlərin və yaşayış məntəqələrinin bərpası, yenidən qurulması və modernləşdirilməsi üçün müharibədən zərər çəkmiş ərazilərin bərpası üzrə birgə səylər.
- İnfrastrukturun inkişafı.
- Minerallar və təbii sərvətlərin çıxarılması.
- Dünya Bankı bu səyləri sürətləndirmək üçün xüsusi maliyyələşdirmə paketi hazırlayacaq.
13. Rusiya qlobal iqtisadiyyata yenidən inteqrasiya olunacaq:
- Sanksiyaların ləğvi mərhələli şəkildə, hər bir hal üçün ayrıca müzakirə ediləcək və razılaşdırılacaq.
- Amerika Birləşmiş Ştatları enerji, təbii sərvətlər, infrastruktur, süni intellekt, məlumat mərkəzləri, Arktikada nadir torpaq metallarının çıxarılması layihələri və digər qarşılıqlı faydalı korporativ imkanlar sahələrində qarşılıqlı inkişaf üçün uzunmüddətli iqtisadi əməkdaşlıq müqaviləsi bağlayacaq.
- Rusiya G8-ə yenidən qoşulmağa dəvət olunacaq.
14. Dondurulmuş vəsaitlər aşağıdakı kimi istifadə olunacaq:
- Dondurulmuş Rusiya aktivlərinin 100 milyard dolları ABŞ-nin rəhbərliyi ilə Ukraynanın yenidən qurulması və investisiya qoyuluşuna yatırılacaq;
- ABŞ bu layihədən əldə edilən mənfəətin 50 faizini alacaq. Avropa Ukraynanın yenidən qurulması üçün mövcud investisiyaların həcmini artırmaq üçün 100 milyard dollar əlavə edəcək. Dondurulmuş Avropa vəsaitləri açılacaq. Dondurulmuş Rusiya vəsaitlərinin qalan hissəsi müəyyən sahələrdə birgə layihələr üçün ABŞ-Rusiya investisiya mexanizminə yatırılacaq. Bu fond münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə və münaqişəyə qayıtmamaq üçün güclü stimul yaratmaq məqsədilə ortaq maraqların artırılmasına yönəldiləcək.
15. Bu müqavilənin bütün müddəalarına riayət olunmasını təşviq və təmin etmək üçün təhlükəsizlik məsələləri üzrə birgə Amerika-Rusiya işçi qrupu yaradılacaq.
16. Rusiya Avropa və Ukraynaya qarşı təcavüzkarlıq etməmək siyasətini qanunla təsbit edəcək.
17. ABŞ və Rusiya START I Müqaviləsi də daxil olmaqla, nüvə silahlarının yayılmaması və nəzarəti haqqında müqavilələrin qüvvədə olma müddətini uzatmaq barədə razılığa gələcək.
18. Ukrayna Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqaviləyə uyğun olaraq nüvəsiz dövlət olmağa razılaşacaq.
19. Zaporojye Atom Elektrik Stansiyası Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyin nəzarəti altında istifadəyə veriləcək və istehsal olunan elektrik enerjisi Rusiya ilə Ukrayna arasında bərabər şəkildə bölüşdürüləcək.
20. Hər iki ölkə məktəblərdə və cəmiyyətdə müxtəlif mədəniyyətlərin anlaşılmasını və tolerantlığını təşviq etməyə, irqçilik və qərəzin aradan qaldırılmasına yönəlmiş təhsil proqramlarını həyata keçirməyi öhdələrinə götürür:
- Ukrayna dini tolerantlıq və dil azlıqlarının qorunması ilə bağlı Aİ qaydalarını qəbul edəcək.
- Hər iki ölkə bütün ayrı-seçkilik tədbirlərini ləğv etmək, Ukrayna və Rusiya mediasının və təhsilinin hüquqlarını təmin etmək barədə razılığa gələcək.
- Bütün nasist ideologiyası və fəaliyyətləri rədd edilməli və qadağan edilməlidir.
21. Ərazilər:
- Krım, Luqansk və Donetsk faktiki olaraq Rusiya ərazisi kimi tanınacaq.
- Xerson və Zaporojye təmas xətti boyunca dondurulacaq ki, bu da təmas xətti boyunca de fakto tanınma deməkdir.
- Rusiya beş bölgə xaricində nəzarət etdiyi digər razılaşdırılmış ərazilərdən imtina edəcək.
- Ukrayna qüvvələri hazırda Donetsk vilayətinin nəzarət etdikləri hissəsindən geri çəkiləcək və bu geriçəkilmə zonası beynəlxalq səviyyədə Rusiya Federasiyasına məxsus ərazi kimi tanınan neytral silahsızlaşdırılmış bufer zonası hesab ediləcək. Rusiya qüvvələri bu silahsızlaşdırılmış zonaya daxil olmayacaq.
22. Gələcək ərazi razılaşmaları barədə razılığa gəldikdən sonra həm Rusiya Federasiyası, həm də Ukrayna bu razılaşmaları güc yolu ilə dəyişdirməməyi öhdələrinə götürür. Bu öhdəliyin pozulması halında heç bir təhlükəsizlik zəmanəti tətbiq olunmayacaq.
23. Rusiya Ukraynanın Dnepr çayından kommersiya fəaliyyəti üçün istifadəsinə mane olmayacaq və Qara dəniz üzərindən taxılın pulsuz daşınması barədə razılaşmalar əldə ediləcək.
24. Həll olunmamış məsələləri həll etmək üçün humanitar komitə yaradılacaq:
- Bütün əsirlər və meyitlər "hamının hamıya" prinsipi ilə dəyişdiriləcək.
- Uşaqlar da daxil olmaqla, bütün mülki şəxslər və girovlar qaytarılacaq.
- Ailələrin birləşməsi proqramı həyata keçiriləcək.
- Münaqişə qurbanlarının əzablarını yüngülləşdirmək üçün tədbirlər görüləcək.
25. Ukrayna 100 gün ərzində seçkilər keçirəcək.
26. Bu münaqişədə iştirak edən bütün tərəflər müharibə zamanı etdikləri hərəkətlərə görə tam əfv alacaq və gələcəkdə heç bir iddia irəli sürməmək və ya şikayətə baxmamaq barədə razılığa gələcəklər.
27. Bu razılaşma hüquqi cəhətdən məcburi olacaq. Onun icrası Prezident Donald Trampın rəhbərlik etdiyi Sülh Şurası tərəfindən izləniləcək və təmin ediləcək. Pozuntulara görə sanksiyalar tətbiq ediləcək.
28. Bütün tərəflər bu memorandumla razılaşdıqdan sonra, atəşkəs hər iki tərəfin razılaşdırılmış nöqtələrə geri çəkilərək sazişin icrasına başlamasından dərhal sonra qüvvəyə minəcək.
Ukrayna Ali Radasının üzvü Oleksiy Qonçarenko Donald Trampın 28 maddəlik sülh planının təfərrüatını dərc edib.
Liderxeber.az xəbər verir ki, deputat sənədin detallarını özünün "Telegram" kanalında açıqlayıb.
Dərc olunan məlumata görə, plan doqquz əsas sahəni əhatə edir: Təhlükəsizlikdən Ukraynadakı daxili siyasi proseslərə və Rusiyanın qlobal sistemdəki roluna qədər.
1. Ukraynanın təhlükəsizliyi və siyasi statusu
Plan Ukrayna üçün ABŞ-nin təhlükəsizlik zəmanətlərini nəzərdə tutur, lakin bir sıra ciddi şərtlərlə.
Əsas müddəalar:
Ukraynanın suverenliyi təsdiqlənir;
Rusiya, Ukrayna və Avropa arasında tam və hərtərəfli müqavilə bağlanır və son 30 ilin bütün qeyri-müəyyənlikləri həll edilmiş hesab olunur;
Rusiyanın qonşu ölkələrə hücum etməməsi və NATO-nun daha genişlənməyəcəyi təsdiqlənir;
Ukrayna öz Konstitusiyasında NATO-ya qoşulmaqdan imtinasını təsbit edir. Alyans da öz növbəsində Ukraynanın heç vaxt üzv olmayacağını təsdiqləyir;
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayı 600.000 nəfərlə məhdudlaşır;
Ukrayna nüvə silahı olmayan dövlət olaraq qalır.
ABŞ-nin zəmanəti:
ABŞ zəmanət üçün kompensasiya alacaq;
Əgər Ukrayna Rusiyaya hücum edərsə, zəmanəti itirəcək;
Əgər Rusiya Ukraynaya hücum edərsə, qətiyyətli, əlaqələndirilmiş hərbi cavabdan əlavə, bütün qlobal sanksiyalar bərpa olunacaq, yeni ərazilərin tanınması və bu müqavilənin bütün digər üstünlükləri ləğv ediləcək;
Əgər Ukrayna səbəbsiz olaraq Moskvaya və ya Sankt-Peterburqa raket atsa, təhlükəsizlik zəmanəti etibarsız sayılacaq;
Ukraynanın Aİ üzvlüyü nəzərdən keçiriləcək və ölkə Avropa bazarına qısamüddətli güzəştli giriş əldə edəcək.
2. Ərazi məsələləri
Ən mübahisəli məsələlər toplusu ərazi dəyişiklikləri ilə bağlıdır. Krım, eləcə də Donetsk və Luqanskın işğal olunmuş hissələri faktiki olaraq Rusiya ərazisi kimi tanınır;
Xerson və Zaporojye vilayətlərinin əraziləri mövcud təmas xətti boyunca dondurulur;
Ərazinin bir hissəsi de-fakto Rusiya tərəfindən nəzarət ediləcək demilitarizasiya edilmiş bufer zonasına çevrilir;
Hər iki tərəf sərhədləri zorla dəyişdirməməyi öhdəsinə götürür.
3. Hərbi Sazişlər
Plana gərginliyin azaldılması və əməkdaşlıq tədbirləri daxildir:
NATO Ukraynaya qoşun yeritməyəcək;
NATO qırıcı təyyarələri Polşaya yerləşdiriləcək;
ABŞ-NATO-Rusiya təhlükəsizlik dialoqu ABŞ-Rusiya işçi qrupunun yaradılması ilə başlayacaq;
Rusiya Ukrayna və Avropaya qarşı təcavüzkarlıqdan imtina siyasətini qanuni olaraq rəsmiləşdirəcək.
4. Ukraynanın bərpası
Bu bölmə Ukraynanın yenidən qurulması üçün əhəmiyyətli maliyyə resursları təmin edir:
ABŞ və Avropa hərtərəfli investisiya dəstəyini başladacaq;
Ukraynanın yenidən qurulması üçün dondurulmuş Rusiya aktivlərindən 100 milyard dollar ayrılacaq və ABŞ gəlirin 50%-ni alacaq;
Avropa daha 100 milyard dollar əlavə edəcək;
Dondurulmuş qalan Rusiya aktivləri ABŞ-Rusiya birgə layihələri üçün istifadə olunacaq;
5. Qlobal Sistemdə Rusiya
Plan Rusiyanın beynəlxalq sistemə tədricən qayıtmasını nəzərdə tutur:
Beynəlxalq sanksiyaların tədricən qaldırılması;
Rusiyanın G8 formatına qayıtması;
ABŞ və Rusiya arasında uzunmüddətli iqtisadi əməkdaşlığın başlanğıcı;
Digər əsas məqamlar
Sənəddə "hamı hamıya" formulu əsasında əsir mübadiləsi, mülki şəxslərin, uşaqların geri qaytarılması və humanitar proqramlar nəzərdə tutulur;
Seçkilər müqavilənin imzalanmasından 100 gün sonra keçirilməlidir. Müharibənin bütün iştirakçıları üçün tam əfv nəzərdə tutulur;
Müqavilənin icrası hüquqi cəhətdən məcburidir və Donald Trampın rəhbərliyi altında "Sülh Şurası" tərəfindən izləniləcək. Şərtlərin pozulması sanksiyalara səbəb olacaq. Müqavilənin imzalanmasından sonra dərhal atəşkəs və qoşunların çıxarılması nəzərdə tutulur;
Rusiya Ukraynanın Dnepr çayından kommersiya fəaliyyəti üçün istifadəsinə mane olmayacaq və Qara dəniz vasitəsilə taxılın sərbəst daşınması barədə razılaşmalar əldə ediləcək.
