• Ana səhifə
  • Haqqımızda
  • Reklam
  • Əlaqə
Sizin reklam burada
  • Ölkə
  • Dünya
  • Siyasət
  • Səhiyyə
  • İqtisadiyyat
  • Mədəniyyət
  • İdman
  • Media
  • Cəmiyyət
  • Ölkə
  • Dünya
  • Siyasət
  • İqtisadiyyat
  • Mədəniyyət
  • Cəmiyyət
  • İdman

The Times: Yeni Kaledoniyadakı iğtişaşların kökü Fransanın qəddar müstəmləkəçilik tarixinə çıxır

Dünya

27-05-2024, 06:19
The Times: Yeni Kaledoniyadakı iğtişaşların kökü Fransanın qəddar müstəmləkəçilik tarixinə çıxır

Böyük Britaniyanın “The Sunday Times” qəzeti Fransanın amansız müstəmləkəçilik tarixinin ölkənin Yeni Kaledoniya siyasətinə təsirinə diqqət çəkərək bunun dövlət başçısı Emmanuel Makronun prezidentliyi dövründə ən ciddi böhrana çevrildiyindən bildirib.

Liderxeber.az xəbər verir ki, bu barədə müəllif Metyu Kempbellin “Yeni Kaledoniya iğtişaşlarının arxasındakı qəddar Fransız müstəmləkə tarixi” başlıqlı məqaləsində işıqlandırılıb. Məqalə futbol üzrə Fransa milli komandasının müdafiəçisi Kristian Karambönün hekayəti ilə başlayır. Oyunöncəsi “Marselyeza”nı oxumaqdan imtina edilməsi ilə tanınan idmançı bunu Fransanın vətəni Yeni Kaledoniyada “müstəmləkəçi sui-istifadəsi” ilə əlaqələndirib. “1931-ci ildə Fransa öz imperiyasının müxtəlif guşələrini nümayiş etdirmək üçün bir sərgi təşkil edib. Orada Sakit okeandakı Yeni Kaledoniyadan olan 100 kanak sərgilənib. Onların paltarını çıxarıblar və Parisdə Bulon meşəsindəki zooparkda təhlükəli adamyeyənlər kimi nümayiş etdiriliblər, orada onlar çiy ət yeməyə və “vəhşisayaq” rəqslər etməyə məcbur ediliblər. Onlardan biri futbolçunun ulu babası Villi Karambö olub”, – yazıda qeyd olunub. Kempbellin fikrincə, “Fransanın qəddar müstəmləkəçilik tarixi onun bugünkü siyasətinə güclü təsir göstərir”. Onun sözlərinə görə, yeddi nəfərin ölümünə səbəb olan Yeni Kaledoniyadakı iğtişaşlar “Makronun prezidentliyinin ən pis böhranlarından birinə çevrilib”. Məqalə müəllifi Parisin günahı başqalarında axtardığına da işarə edib. “Fransa yadları 140 adalıq ərazidə yerləşən 270 000 nəfəri qızışdırmaq üçün köhnə müstəmləkə küskünlüyü kartları ilə oynamaqda ittiham edib: sosial şəbəkədə “EndFrenchColonialism” həştəqi ilə yazılan postlar Fransanın Ermənistana dəstəyindən narazı olan Rusiyanın müttəfiqi Azərbaycana aid edilib”, – o vurğulayıb.  Yazıda Makronun adaya əziyyətli səfərindən də söz açılıb:

“Makron Fransadan 11 000 mil məsafədə yerləşən Cənubi Sakit okean arxipelaqına 24 saatlıq uçuş edib və beləliklə, Fransadan mümkün ola biləcək ən uzaq məsafəyə getmiş olub. O, barrikadalardan yayınmaq üçün hava limanından birbaşa Numeadakı polis qərargahına helikopterlə uçmalı olub”. Kempbell fransalı diplomatik mənbəyə istinad edərək sözügedən dənizaşırı ərazinin Paris üçün xüsusi önəm daşıdığına diqqət çəkib: “O qeyd edib ki, Yeni Kaledoniyada hibrid avtomobillərdə akkumulyatorların, həmçinin sikkələrin, zirehlərin və turbin qanadlarının hazırlanmasında istifadə olunan nikelin dünya ehtiyatlarının dörddə biri var”. Bildirilib ki, Fransa lideri məmləkətinə qayıtmazdan öncə Parisə loyal və müstəqil tərəfdarları ilə görüşdə sonradan adaya gələn fransalılara səsvermə hüququ qazandıran islahatın ertələnməsinə razılaşıb. Qeyd olunub ki, məhz bu dəyişikliyin gündəmə gəlməsi Yeni Kaledoniyada çaxnaşmaya yol açmışdı. 

“Əhalinin 40 faizini təşkil edən və Fransa, habelə Avropa seçkilərində səsvermə hüququna malik olan yerli kanaklar gəlmələrə səsvermə hüququnun verilməsinin ərazinin ilkin sakinlərinin seçki səlahiyyətlərini azaldacağından və onların müstəqillik əldə etmək səylərinin çətinləşdirəcəyindən çəkinirdilər”, – qəzetin köşə yazarı yazıb. Münaqişəyə tarixi aspektdən yanaşan Kempbell qarşıdurmanın köklərinin tarixin dərinliklərinə gedib çıxdığını vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, 19-cu əsrin əvvəllərində bu ərazi ancaq balinaçı və quldarları cəlb edib, yerli kanaklar isə qaçırılır və ya əsir götürülürdü: “1849-cu ildə Amerika gəmisi səhvən Yeni Kaledoniya adasına lövbər saldıqda onlarla insandan ibarət ekipaj öldürülüb və yeyilib”. “Fransalılar adaya 1853-cü ildə, III Napoleon ərazini imperiyanın bir hissəsi elan etdikdən sonra yiyələniblər, daha sonra onu cəzaçəkmə koloniyasına çeviriblər. On minlərlə məhbus nikel mədənlərində və plantasiyalarında işləməyə məcbur edilib. Kanakalar isə rezervasiyalara köçürülüb. Ardınca bir sıra üsyanlar baş qaldırıb. Onlardan birinin rəhbəri, böyük sərkərdə Atainin başı 1878-ci ildə kəsilir və başı müxtəlif muzeylərdə nümayiş etdirilmək üçün “qənimət” kimi Fransaya aparılır”, – məqalə müəllifi nəql edib. O, kəllənin ancaq 2014-cü ildə Numeaya qaytarılaraq dəfn edildiyini bildirib. “1984-cü ildə “Sakit okeanın Çe Gevarası” Eloy Maçoro polis snayperi tərəfindən güllələnərək öldürülüb. “İnqilabçını öldürə bilərsiniz, amma onun ideyalarını öldürə bilməzsiniz” – bu sözlər insanların hər il onu yad etmək üçün toplaşdığı başdaşının üzərinə həkk olunub. Dörd il sonra kanak yaraqlıları mərcan mağarasında dörd jandarmanı öldürüb və 27 nəfəri girov saxlayıb. Fransa ordusu xilasetmə cəhdi zamanı 19 nəfəri öldürüb”, – köşə yazarı qeyd edib. Bildirilib ki, Parislə Numea arasındakı qarşıdurmaya son qoyan razılaşma 1998-ci ildə əldə olunub. Razılaşmada 20 illik planda ictimai müzakirə əsasında adanın taleyi həll olunmalı olsa da, 2018-ci ildə seçicilərin 56 faizi “yox” səsi verərək müstəqilliyi rədd ediblər. İki il sonra nəticə daha kiçik fərqlə olub. 2021-ci ildə üçüncü referendum müstəqillik tərəfdarları tərəfindən pandemiyadan ölümlərinə yas tutduqları səbəbi ilə boykot edilsə də, səsvermə baş tutub və Fransa tərəfdarlarının 97 faizlik qələbəsi ilə yekunlaşıb. 

“Bu gün ərazi Fransadan ayrılmaq ümidi ilə təkrar səsvermə tələb edən kanaklarla Fransanın tərkibində qalmaq istəyən ağ köçkünlər, kaldoşlar (fransızdilli avropaəsilli əhali) arasında həmişəkindən daha dərindən bölünüb”, – Kempbell yazıb. Yazar məqalənin əvvəlində bəhs olunan futbolçunun əcdadının aqibətinə də toxunub: “O, zooparkın digər “eksponatları” ilə birlikdə timsah kolleksiyası müqabilində 1931-ci ildə zooloji bağda oxşar sərgi üçün Almaniyaya göndərilib. Sonda kanakalara vətənlərinə qayıtmasına icazə verilib. Lifu adasında anadan olan Karambö “Real Madrid” və “Midlsbro”da çıxış etdiyi Avropada şöhrət qazanmadan əvvəl küçələrdə ayaqyalın futbol oynayaraq böyüyüb”. Məqaləyə futbolçunun sitatı ilə yekun vurulub: “Mənim ailəm də bir çox kanak ailələri kimi dəhşətli hadisələr yaşayıb. Mən Fransanın dövlət himnini oxuya bilmirəm, çünki xalqımın tarixini bilirəm”.

Paylaş:
Whatsapp
Bizə yazın!
Keçid et
Digər xəbərlər

Ölkə

25-05-2024, 19:18

Prezident İlham Əliyev məhkum edilmiş bir sıra şəxslərin əfvi ilə bağlı Sərəncam imzalayıb - SİYAHI

Media

13-12-2023, 10:19

Mətbuat Şurası Fransanın azərbaycanlı jurnalistlərə qarşı kampaniyasını pisləyib - BƏYANAT

Ölkə

23-04-2024, 09:20

Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin BAM veteranları və işçiləri ilə birgə görüşü keçirilib - FOTO

Ölkə

26-01-2024, 17:32

Baş Prokurorluqda geniş kollegiya iclası keçirilib - FOTO

Ölkə

14-04-2023, 13:46

Müharibə iştirakçıları və qazilərin nəqliyyat sahəsində hansı problemləri var?

Ölkə
Sabahdan “Sea Breeze”ə avtobus açılır - Gedişhaqqı məlum oldu
Sabahdan “Sea Breeze”ə avtobus açılır - Gedişhaqqı məlum oldu
“8 noyabr” Elektrik Stansiyasına mediatur təşkil olundu - Fotolar
“8 noyabr” Elektrik Stansiyasına mediatur təşkil olundu - Fotolar
"YAŞAT" düşərgəsinin 5-ci həftəsi başa çatıb - FOTO
"YAŞAT" düşərgəsinin 5-ci həftəsi başa çatıb - FOTO
13 yaşlı oğlan Arazda boğuldu - Yenilənib
13 yaşlı oğlan Arazda boğuldu - Yenilənib
Siyasət
Azərbaycan və Qazaxıstan XTQ mənsubları görüşdü
Dünən, 11:14
Azərbaycan və Qazaxıstan XTQ mənsubları görüşdü
Türkmənistan liderinin səfəri: Azərbaycanla əlaqələrdə yeni mərhələ
16-07-2025, 17:40
Türkmənistan liderinin səfəri: Azərbaycanla əlaqələrdə yeni mərhələ
Azərbaycanda ipoteka kreditlərinin verilməsi qaydası dəyişib
16-07-2025, 16:36
Azərbaycanda ipoteka kreditlərinin verilməsi qaydası dəyişib
“Ermənistan bu məsələdə maraqlıdır”
16-07-2025, 14:23
“Ermənistan bu məsələdə maraqlıdır”
Rusiyada Azərbaycan teatrının tamaşaları ləğv olundu
15-07-2025, 16:20
Rusiyada Azərbaycan teatrının tamaşaları ləğv olundu
Azərbaycanlıların xarici ölkələrin müharibələrində muzdlu kimi iştirakına - Hüquqi mövqe
15-07-2025, 15:29
Azərbaycanlıların xarici ölkələrin müharibələrində muzdlu kimi iştirakına - Hüquqi mövqe
Xəbər Lenti
  • Dünən, 17:19
    Sabahdan “Sea Breeze”ə avtobus açılır - Gedişhaqqı məlum oldu
  • Dünən, 17:16
    Arvadını güllələməkdə ittiham edilən klinika rəhbəri haqda - Qərar
  • Dünən, 16:18
    “8 noyabr” Elektrik Stansiyasına mediatur təşkil olundu - Fotolar
  • Dünən, 15:51
    "YAŞAT" düşərgəsinin 5-ci həftəsi başa çatıb - FOTO
  • Dünən, 15:30
    13 yaşlı oğlan Arazda boğuldu - Yenilənib
  • Dünən, 14:25
    Onların maaşlarına əlavələrin verilmə müddəti uzadıldı
  • Dünən, 13:51
    Ağdamda tarixi məscidin binasının bərpadan sonra açılışı oldu - Fotolar
  • Dünən, 13:29
    Bakı-Naxçıvan-Bakı avtobus reysləri bu tarixdən bərpa olunur
  • Dünən, 12:31
    Elçin Göyçaylı həbs olundu
  • Dünən, 12:17
    Rusiyaya qarşı 18-ci sanksiyalar paketi təsdiqləndi
  • Dünən, 11:51
    Rüstəm Umerova yeni vəzifə verildi
  • Dünən, 11:06
    Qusara yeni prokuror təyin olundu
  • Dünən, 10:33
    İsrail PUA-larla Suriyada ərəb yaraqlılarının mövqelərinə hücum edib
  • Dünən, 09:18
    11 ölkədən Suriyadakı hadisələrlə bağlı - Bəyanat
  • Dünən, 09:03
    Uşaq oyuncağında iblis izləri? – "Labubu" ilə bağlı ŞOK İDDİA
  • Dünən, 08:49
    “Trampı ABŞ-ni idarə etmək üçün seçiblər, imperator olmaq üçün yox”
  • Dünən, 17:33
    "Barselona" yeni mövsümün ilk oyunlarını "Kamp Nou"da keçirə bilməyəcək
  • Dünən, 17:28
    Bakıda beynəlxalq konfrans keçiriləcək
  • Dünən, 17:10
    “ROBOPORT” proqramını uğurla tamamlayan şagirdlərə sertifikatlar təqdim olunub
  • Dünən, 16:29
    180 tələbə ADA-da dövlət hesabına oxuyacaq
  • Dünən, 16:04
    Nazirdən bu məzunlarla bağlı - Əmr
  • Dünən, 16:00
    Azərbaycan tikinti sənayesində bir ilk - Fotolar
  • Dünən, 15:42
    Şuşada məsciddə dua etdilər - Fotolar
  • Dünən, 14:56
    Goranboyda AĞIR QƏZA: Nənə və nəvə ÖLDÜ, yaralılar var
  • Dünən, 13:52
    Bəzi rayonlarımızda yağış yağıb - FAKTİKİ HAVA
Daha çox
  • Ana səhifə
  • Haqqımızda
  • Redaksiya siyasəti
  • Reklam
  • Əlaqə
Sosial şəbəkələrimiz:
  • (+99455) 624 24 43
  • [email protected]
  • Bakı şəhəri Kövkəb Səfərəliyeva, 16, Bakı, Nəsimi, AZ1010 Time Business Center
  • Gündəm
  • Siyasət
  • Hadisə
  • Eksklüziv
  • Yenidənqurma
  • Diaspora
  • Biznes+
  • Şou-life
  • Poemart
Müəllif hüquqları qorunur. Reyd.az-ın məlumatlarından istifadə etdikdə istinad mütləqdir. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.
  • Ana səhifə
  • Haqqımızda
  • Reklam
  • Əlaqə